Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, quân và dân huyện Hải Hậu đã lập được nhiều thành tích đặc biệt xuất sắc với nhiều cách đánh độc đáo, sáng tạo, lập lên những chiến công vang dội, tô thắm trang sử hào hùng và oanh liệt, nổi bật là: Đã kiên cường bám trụ, xây dựng cơ sở kháng chiến, tích cực đấu tranh diệt ác, phá tề, bảo vệ phong trào cách mạng, dũng cảm chiến đấu. Đã phối hợp đánh 1.169 trận lớn nhỏ, phá hủy 13 xe cơ giới và bức rút 85 đồn bốt, vị trí dõng vũ trang; diệt, làm bị thương, bắt sống, vận động quy hàng 7.740 tên địch; thu 905 tấn vũ khí, quân trang, quân dụng. Toàn huyện có 4.219 lượt người tham gia bộ đội, 4.011 lượt người tham gia TNXP và 1.612 lượt người tham gia dân công hỏa tuyến, mua trên 5 triệu đồng tiền “Công phiếu kháng chiến” gửi ra chiến trường 2,5 vạn tấn thóc, muối và trên 5 nghìn tấn thịt lợn. Đại đội 28 của huyện cùng với dân quân, du kích các xã, thị trấn bằng cách đánh tập kích, phục kích, quần lộn với những vũ khí tự tạo chông, mìn, cạm bẫy đã phối hợp với đơn vị chủ lực của trên tổ chức nhiều trận đánh ngăn chặn tiêu hao, tiêu diệt địch như trận phục kích Đại đội 15, Trung đoàn Âu - Phi số 2 tại chợ Cầu Đôi năm 1952; trận chống càn Ta-răng-te-dơ tháng 8/1953; trận đánh Cứ điểm Văn Lý - Xương Điền năm 1953; chống càn Bi-dông tháng 11/1953; trận đánh Căn cứ điểm Đông Biên năm 1954...trong đó:

Trận phục kích Cầu Đôi: Tháng 01/1952 Đại đội 15, Trung đoàn Âu-Phi số 2 với ý đồ cơ động lực lượng từ Bùi Chu - Hành Thiện để tiếp viện tăng cường cho bốt Văn Đàn khi bị ta đánh chiếm. Với cách đánh bí mật mai phục, Trung đội 42 của huyện cùng dân quân du kích xã Hải Hưng, Hải Thanh phối hợp với bộ đội chủ lực phục kích phá huỷ 5 xe vận tải quân sự, diệt, bắt sống 120 tên, thu gần 200 khẩu súng các loại, 1 hòm tiền 5 vạn đồng Đông Dương. Chiến thắng Cầu Đôi là trận đánh có ý nghĩa quan trọng đột phá vào vùng duyên hải đồng bằng Bắc Bộ, đánh thẳng vào sào huyệt, nơi địch cho là bất khả xâm phạm.

Cầu Đôi anh hùng

Trận đánh Cứ điểm Văn Lý - Xương Điền: Với âm mưu chiếm cửa ngõ để làm bàn đạp đổ bộ đường biển đánh chiếm đồng bằng Bắc Bộ và xây dựng cơ sở tề ngụy vùng giáo dân, cứ điểm có 2 Tiểu đoàn khinh quân được tăng cường quân số, vũ khí. Thực hiện sự chỉ đạo của tỉnh và huyện đêm 18/10/1953, Trung đoàn 46, Tiểu đoàn 66 bộ đội tỉnh, Đại đội 28 bộ đội huyện và du kích các xã Hải Lý, Hải Chính, Hải Đông, Hải Tân phối hợp bao vây tiến công Cứ điểm Văn Lý - Xương Điền. Tiêu diệt 2 tiểu đoàn khinh quân của địch, bắt sống 55 tên, thu 6 khẩu trung liên, 38 khẩu súng trường và tiểu liên, 1 máy vô tuyến điện. Chiến thắng Văn Lý - Xương Điền làm thất bại ý đồ chiếm đóng và bình định của địch, nức lòng quân dân toàn huyện, nhất là nhân dân vùng ven biển.

 Trận đánh Căn cứ điểm Đông Biên: Tháng 6/1954, với ý đồ chiếm đóng vùng Đông Nam đồng bằng Bắc Bộ, địch sử dụng 2 Tiểu đoàn khinh quân, 4 đại đội ngụy quân phòng thủ cứ điểm. Đại đội 28 bộ đội huyện cùng dân quân du kích phối hợp với Trung đoàn 2, Tiểu đoàn Đống Đa và Tiểu đoàn 66 bộ đội tỉnh, tấn công cứ điểm Đông Biên. Sau hơn 10 giờ chiến đấu ác liệt, ta đã tiêu diệt hoàn toàn cụm cứ điểm Đông Biên, diệt, bắt sống 880 tên, thu 35 tấn đạn dược quân trang, quân dụng và 2 xe cam nhông. Chiến thắng Đông Biên làm rung chuyển và tê liệt toàn bộ hệ thống chiếm đóng của địch ở Bùi Chu, đập tan mắt xích cuối cùng của vành đai cứ điểm phòng vệ duyên hải Nam Định. Một số nhà quân sự cho rằng Trận đánh Căn cứ điểm Đông Biên được ví như trận “Điện Biên phủ Đồng bằng”.

Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, với khẩu hiệu “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”, “tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”, huyện Hải Hậu đã đóng góp to lớn sức người, sức của cho tiền tuyến: 168.169 tấn thóc, 9.906 tấn thịt lợn hơi; 658.000 tấn muối; 6.336 tấn hải sản; 11.029 tấn cói chẻ, bổ sung cho chiến trường 24.237 quân nhân, 1.738 lượt người đi thanh niên xung phong, 3.792 lượt người tham gia dân công hỏa tuyến, lực lượng dân quân tự vệ trên 15.569 người, chiếm 9,5% dân số.

Trong thời kỳ đổi mới: Tỷ trọng kinh tế các ngành: Nông nghiệp - Thủy sản chiếm 27,6%, Công nghiệp - Xây dựng: 41,8%, Du lịch - Dịch vụ: 30,6%. Năm 2015, huyện Hải Hậu được công nhận đạt chuẩn quốc gia Nông thôn mới; 38 năm liên tục là đơn vị điển hình văn hóa thông tin cấp huyện của cả nước, 100% số hộ gia đình sử dụng nước sạch, điện thắp sáng, số hộ giàu tăng nhanh, số hộ nghèo giảm còn 5,85%, có 22.976 thanh niên nhập ngũ. Công tác Quốc phòng- An ninh thường xuyên được củng cố tăng cường, An ninh chính trị -Trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Đảng bộ huyện liên tục đạt trong sạch, vững mạnh; chính quyền, đoàn thể vững mạnh xuất sắc.

 Đến nay, toàn huyện có 388 Mẹ Việt Nam Anh hùng, 4.734 liệt sĩ; 3.879 thương binh, bệnh binh, 7.981 gia đình cơ sở kháng chiến.

- Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp: Huyện được Đảng và Nhà nước tặng thưởng 01 Huân chương Chiến công hạng Nhì, 01 Huân chương kháng chiến hạng Nhì; có 10 xã được tặng thưởng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân nhân dân; 3.572 gia đình và cá nhân được tặng thưởng Huân, Huy chương kháng chiến các loại; 05 cá nhân được phong tặng, truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

- Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ: Huyện được tặng thưởng 01 Huân chương Lao động hạng Ba; 09 xã, thị trấn và 14 cá nhân được tặng thưởng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân và Anh hùng lao động; 15.336 gia đình, cá nhân được tặng thưởng Huân, Huy chương các loại.

- Trong thời kỳ đổi mới: Huyện được tặng thưởng: 03 Huân chương Độc lập hạng Nhất, Nhì, Ba; 04 Huân chương lao động; 01 Huân chương chiến công; 15 Cờ thi đua xuất sắc; 03 đơn vị, nhà trường được tặng thưởng danh hiệu Anh hùng lao động. Lực lượng vũ trang huyện được tặng thưởng Huân chương Bảo vệ tổ quốc hạng Nhì, hạng Ba.

     Sưu tầm: Đại úy Trần Xuân Tiến