Ngày 23/4/2018, Chính phủ ban hành Nghị định số 61/2018/NĐ-CP về thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết thủ tục hành chính (TTHC), trong đó có nhiều quy định mới về quy chế hoạt động, tổ chức Bộ phận Một cửa, ứng dụng công nghệ thông tin và đánh giá chất lượng, hiệu quả… trong việc giải quyết TTHC. Nghị định này có hiệu lực thi hành từ ngày 21/6/2018 và thay thế Quyết định số 09/2015/QĐ-TTg ngày 25/3/2015 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy chế thực hiện cơ một cửa, một cửa liên thông, Với một số nội dung chính và điểm mới như sau:

Thứ nhất là mở rộng phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng:

Nghị định này không điều chỉnh việc thực hiện TTHC theo cơ chế một cửa Quốc gia quy định tại Luật Hải quan.

Trước đây theo Quyết định số 09, đối tượng áp dụng bao gồm các cơ quan hành chính nhà nước cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã và các cơ quan của Trung ương tổ chức theo ngành dọc ở địa phương thì theo Nghị định này đã mở rộng đối tượng áp dụng, bao gồm các bộ, cơ quan ngang bộ; tổng cục và tương đương, cục, vụ thuộc bộ, cơ quan ngang bộ có nhiệm vụ, quyền hạn giải quyết thủ tục hành chính (TTHC) và tham gia vào quá trình giải quyết TTHC nhằm tạo điều kiện tối đa cho tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện TTHC cũng như bảo đảm khả năng theo dõi, giám sát việc giải quyết TTHC thống nhất cả ở Trung ương và địa phương. Đồng thời, Nghị định cũng khuyến khích các đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước và các cơ quan, tổ chức khác áp dụng Nghị định này trong việc giải quyết TTHC cho công dân.

Thứ hai là về tổ chức Bộ phận Một cửa

Bộ phận Một cửa là tên gọi chung cho Bộ phận Tiếp nhận và Trả kết quả hoặc Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp tỉnh.

- Tại cấp Bộ: căn cứ số lượng TTHC, tần suất tiếp nhận hồ sơ, trụ sở làm việc, phù hợp với điều kiện công tác của từng bộ và theo quy định của pháp luật mà Bộ trưởng quyết định thành lập Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả trực thuộc Văn phòng bộ, cơ quan ngang bộ;

- Tại cấp Tỉnh: UBND cấp tỉnh quyết định thành lập Trung tâm Phục vụ hành chính công là đơn vị hành chính đặc thù thuộc Văn phòng UBND cấp tỉnh, có con dấu để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao. Cơ sở vật chất, trụ sở, trang thiết bị, máy móc, kỹ thuật của Trung tâm Phục vụ hành chính công do Văn phòng UBND cấp tỉnh bảo đảm và quản lý.

Trường hợp cấp tỉnh chưa đủ điều kiện tổ chức Trung tâm Phục vụ hành chính công, tại các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, người đứng đầu cơ quan chuyên môn quyết định thành lập Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả thuộc Văn phòng cơ quan chuyên môn đó.

-Tại cấp huyện: UBND cấp huyện quyết định thành lập Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả thuộc Văn phòng HĐND và UBND cấp huyện.

-Tại cấp xã: UBND cấp xã quyết định thành lập Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả thuộc UBND cấp xã.

- Đối với cơ quan của Trung ương được tổ chức theo hệ thống ngành dọc tại địa phương: Người đứng đầu cơ quan này quyết định thành lập Bộ phận Tiếp nhận và Trả kết quả tại Văn phòng hoặc một đơn vị, tổ chức chuyên môn thuộc cơ quan này (nếu đơn vị, tổ chức này không có văn phòng), đồng thời bố trí công chức, viên chức đến Trung tâm Phục vụ hành chính công cấp tỉnh, Bộ phận Tiếp nhận và Trả kết quả cấp huyện để tiếp nhận, giải quyết TTHC đối với những TTHC thuộc thẩm quyền.

Thứ ba là về nguyên tắc thực hiện: 

Các cơ quan giải quyết TTHC các cấp lấy sự hài lòng của tổ chức, cá nhân là thước đo chất lượng và hiệu quả phục vụ của cán bộ, công chức, viên chức và cơ quan có thẩm quyền. Việc giải quyết TTHC cho tổ chức, cá nhân theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông được quản lý tập trung, thống nhất, kịp thời, nhanh chóng, thuận tiện, đúng pháp luật, công bằng, bình đẳng, khách quan, công khai, minh bạch và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan có thẩm quyền. Quá trình giải quyết TTHC được đôn đốc, kiểm tra, theo dõi, giám sát, đánh giá bằng các phương thức khác nhau trên cơ sở đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và có sự tham gia của tổ chức, cá nhân.

Thứ tư là về cán bộ, công chức, viên chức tham gia vào giải quyết TTHC:

Không được cửa quyền, sách nhiễu, gây phiền hà, khó khăn cho tổ chức, cá nhân thực hiện TTHC; không được tiết lộ thông tin về hồ sơ, tài liệu và các thông tin liên quan đến bí mật của tổ chức,cá nhân hoặc sử dụng thông tin đó để trục lợi.

Không được kéo dài thời gian giải quyết TTHC hoặc tự ý yêu cầu bổ sung hồ sơ, giấy tờ, chi phí ngoài quy định của pháp luật; đùn đẩy trách nhiệm, thiếu hợp tác, thiếu công bằng, không khách quan, không đúng pháp luật trong quá trình giải quyết TTHC; ứng xử, giao tiếp không phù hợp với quy chế văn hóa công sở.

Cán bộ, công chức, viên chức làm việc tại Bộ phận Một cửa là người của các cơ quan, đơn vị, phòng ban chuyên môn cử đến và phải là những người am hiểu về nghiệp vụ, bảo đảm các tiêu chuẩn, trách nhiệm theo quy định thay vì những người thuộc Văn phòng như trước đây.

Thứ năm là về ứng dụng công nghệ thông tin trong giải quyết TTHC:

Nghị định này yêu cầu phải bảo đảm tính thống nhất trong quá trình đầu tư, xây dựng, tuân thủ nguyên tắc mỗi bộ, ngành, địa phương chỉcó một Cổng dịch vụ công và Hệ thống thông tin một cửa điện tử tập trung để tiếp nhận, giải quyết TTHC; bảo đảm khả năng tích hợp với Cơ sở dữ liệu quốc gia về TTHC, cơ sở dữ liệu chuyên ngành để truy xuất dữ liệu TTHC. Hỗ trợ xác thực thông tin tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp thông qua việc kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu quốc gia về đăng ký doanh nghiệp và các cơ sở dữ liệu khác liên quan…

Sử dụng Hệ thống thông tin một cửa điện tử và tiếp nhận TTHC trực tuyến giúp giảm lượng hồ sơ giấy và các công văn, giấy tờ trong quá trình giải quyết TTHC. Các thông tin được lưu trữ trên hệ thống tạo điều kiện cho các cơ quan có thể khai thác để giải quyết TTHC, đồng thời tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan trong việc giải quyết TTHC. Việc tăng cường giải quyết TTHC trực tuyến còn là một biện pháp hữu hiệu để giảm bớt việc đi lại của người dân, giảm các giấy tờ in ấn, từ đó giúp giảm chi phí giải quyết TTHC.

Thứ sáu là về phạm vi tiếp nhận TTHC:

Tại Điều 14 Nghị định này quy định cụ thể việc tiếp nhận tại Bộ phận Một cửa và quy định các trường hợp không thực hiện tiếp nhận tại Bộ phận Một cửa nhưng phải áp dụng quy trình theo dõi việc tiếp nhận, xử lý hồ sơ, trả kết quả giải quyết. Trong đó, tại cấp huyện, Bộ phận Một cửa thực hiện việc tiếp nhận hồ sơ của tất cả TTHC thuộc thẩm quyền giải quyết hoặc liên thông giải quyết của UBND cấp huyện, một số TTHC thuộc thẩm quyền giải quyết hoặc liên thông giải quyết của các cơ quan được tổ chức theo hệ thống ngành dọc tại địa phương theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, TTHC thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, UBND cấp xã được giao tiếp nhận tại cấp huyện.

Tại cấp xã, Bộ phận Một cửa tiếp nhận hồ sơ TTHC thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp xã và những TTHC thuộc thẩm quyền giải quyết của cấp huyện được giao tiếp nhận hồ sơ tại cấp xã.

Thứ bảy là về mã hồ sơ TTHC:

Mã số hồ sơ TTHC do Hệ thống thông tin điện tử một cửa cấp tự động, được sử dụng thống nhất trong hoạt động giao dịch giữa cơ quan, đơn vị với công dân và giữa các cơ quan, đơn vị với nhau.

Thứ tám là về đánh giá việc giải quyết TTHC:

- Nguyên tắc đánh giá: khách quan,trung thực, chính xác, khoa học, minh bạch, công khai, công bằng, bình đẳng đúng pháp luật và công bố kết quả đánh giá; lấy sự hài lòng của công dân về chất lượng và tiến độ giải quyết TTHC, lấy kết quả, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ làm thước đo để đánh giá; bảo mật thông tin cá nhân, hợp tác khảo sát lấy ý kiến đánh giá.

Kết quả đánh giá là một trong những tiêu chuẩn để xem xét mức độ hoàn thành nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị tiếp nhận, giải quyết TTHC; xác định trách nhiệm của cá nhân, người đứng đầu cơ quan, đơn vị tiếp nhận, giải quyết TTHC; ưu tiên xem xét việc đề bạt, bổ nhiệm, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng và xem xét khen thưởng, xử lý kỷ luật cán bộ, công chức, viên chức, người lao động; đồng thời,cơ quan có thẩm quyền áp dụng các biện pháp nhằm nâng cao mức độ hài lòng của công dân đối với việc giải quyết TTHC. Kết quả đánh giá được kết nối vào Hệ thống Thông tin một cửa để bảo đảm tính minh bạch trong thực hiện; tạo cơ chế cạnh tranh giữa các cơ quan trong phục vụ người dân.

- Thẩm quyền đánh giá: cơ quan có thẩm quyền cấp trên đánh giá chất lượng, hiệu quả giải quyết TTHC cơ quan trực thuộc; công dân đến giao dịch giải quyết TTHC đánh giá chất lượng, tiến độ giải quyết TTHC; cơ quan, người có thẩm quyền giải quyết TTHC tự đánh giá cơ quan mình; tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp và tổ chức khác đánh giá giải quyết TTHC thông qua điều tra xã hội học.

Nghị định số 61/2018/NĐ-CP sẽ tạo cơ sở pháp lý đầy đủ cho việc triển khai cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết TTHC hiệu quả từ Trung ương đến địa phương, tăng cường chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp, bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ, đồng bộ giữa cải cách hành chính, cải cách TTHC với xây dựng Chính phủ điện tử./.